BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ NEDİR?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT); çocuk, ergen, yetişkinlere belirli yetenekleri ve bu yeteneklerle baş etmenin yollarını öğretmeyi amaçlayan kısa süreli bir terapi yöntemidir. Bilişsel Davranışçı Terapi kişinin bir duruma karşı duygusal ve davranışsal anlamda nasıl tepki verdiği ve kişinin o durumu nasıl algıladığı nasıl yorumladığıyla ilişkilidir.

BDT, ilk olarak depresyon tedavisi için geliştirilmiştir. Depresyon, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), yeme bozukluğu, davranış problemleri, obsesif kompulsif bozukluk gibi rahatsızlıklarda sıklıkla kullanılan ve etkinliği ispatlanmış bir terapi protokolü olmuştur.

BDT  psikolojik rahatsızlığı olan bireylerde uygulandığı gibi aynı zamanda bireylerin stresli yaşam durumlarını daha iyi yönetmesini sağlayacak bir etkinlik aracı görevi de görmektedir.

ÇOCUK VE ERGENLERDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ

Bilişsel davranışçı terapi ilk olarak yetişkinlerde uygulanmaktaydı, 1990’lı yıllardan sonra ise çocuk ve ergenlerde BDT uygulamaları başlamıştır. Çocuk ve ergenlerde BDT’nin  gecikmeli  uygulanmaya başlanmasında etkili olan düşünce, terapinin yönteminde düşüncelerin farkına varılmasını sağlayan, analiz teknikleri içeren modelinin olması ve bunun çocuklar için anlaşılır olmadığı fikri olmuştur.

ÇOCUK VE ERGENLERDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİNİN İŞLEYİŞİ

Çocuklarda BDT yaklaşımıyla çalışıldığında ilk aşama güven ortamı ve iş birliğini sağlamaktır. Terapistin önce kendini tanıtması, kime ne için yardım ettiğini anlatması önemli noktadır. Genellikle çocuklar terapiye gelirken kendi isteklerinden ziyade ailesinin, öğretmeninin ya da bir başkasının yönlendirmesiyle geldikleri için terapiste karşı olumsuz tutum sergilememesini önlemek amacıyla terapistin rolünü anlatması, açık, anlaşılır bir dil kullanması iş birliği sürecinde olumlu etki yaratacaktır.

İkinci aşamada; tedaviden önce problemi doğru şekilde değerlendirmek önemli müdahale yöntemidir. Davranış problemiyle gelen çocuğun sorunların altında yatan nedenleri incelerken detaylı bilgi toplamak son derece önemlidir.

Üçüncü aşamada; danışanın kendi duygularını belirlemesi, otomatik düşüncelerinin farkına varması olumsuz bir düşünceyi belirlerken, tedavinin etkisini değerlendirirken ve düşüncenin güvenilirliğini sorgularken önemli olmaktadır.

Dördüncü aşamada; danışana tedavi modelini sunmak, duygu, düşünce, davranış arasındaki ilişkiyi kavratmak, bilişsel yeniden yapılandırma yöntemleriyle otomatik düşünceleri değiştirme amaçlanır. Bu aşamada öyküler, çizgi romanlar benzetmelerle somutlaştırılarak terapinin modeli anlatılır.

Beşinci aşamada ise; çocuk veya ergenin, sorunlarla baş etme becerilerini güçlendirerek terapi süreci bittiğinde de kendi kendilerinin terapisti olmalarının sağlanabilmesi amaçlanır.

ÇOCUK VE ERGENLERDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİDE KULLANILAN YÖNTEMLER

Psikoeğitim; çocuklarla çalışılırken anne babanın katılımı konusunda ailelerin bilgilendirilmesi ve bir eğitim programına alınması amaçlanır. Çocuğun gelişim dönemleri, çocuğun içinde bulunduğu durumun nedenleri ve daha birçok konuda ailenin bilgilendirilmesi sürecidir.

Psikoeğitim özellikle ilk seanslarda farkındalığı amaçlayan bir eğitim dönemidir.

Duyguları Tanımlama; Terapist ilk önce çocuğun duygularına odaklanarak bilişsel modeli tanıtabilir. Çocuğun duygularını tanıması deneyimlerini normalleştirmesine ve negatif düşünceleriyle baş etmesine olanak verecektir. Yüz ifadelerinin olduğu oyun kartları, duygu eşleştirme oyunları, hikayelerdeki kahramanların duygularını tanıma gibi aktivitelerle çocuk kendi duygularını tanımlayabilmeyi öğrenecektir.

Bilişsel Yeniden Yapılandırma; düşüncelerinin gerçekliğinin ne kadar doğru olduğunun test etme, kanıt olup olmadığı tekniği, alternatif açıklama tekniği kullanılarak yerine yeni düşüncelerin konulduğu süreçtir.

Gevşeme Eğitimi; çocuğun bedensel tepkilerini fark etmesi ve bunları kontrol edebileceğinin farkına varması amaçlanmaktadır. Gevşemeyle çocuklar kaslarının gerginliğine odaklanarak uyarılmış kaslarını gevşetmelerini sağlar ve gevşeme nefesine odaklanmayı, sakin kalabilmeyi, sağlıklı seçim yapabilmelerini kolaylaştırır.

Maruz Bırakma; genellikle anksiyete bozukluklarında kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde danışanların tehdit edici olarak algıladıkları otomatik düşüncelerini ve tepkilerini kırmak amaçlanır.